Geneza powstawania trądziku pospolitego (łac. acne vulgaris)

Nadprodukcja łoju powoduje zaczopowanie ujść gruczołów łojowych, które nieustannie powiększają się, po czym ulegają przekształceniu w zaskórniki (łac. comedo).  

W trądziku wyróżniamy dwa typy zaskórników, które są klasyfikowane, jako wykwity pierwotne. Zaskórniki otwarte (potocznie nazywane wągrami) charakteryzują się umiejscowionym centralnie otworem przez który wydobywa się masa łojowo-rogowa. Na skutek utleniania keratyny oraz gromadzenia melaniny przybierają one czarny kolor. Zwykle lokalizują się na twarzy, plecach oraz klatce piersiowej. Są dobrze widoczne i z łatwością dają się usunąć metodami mechanicznymi, przykładowo poprzez wykorzystanie łyżeczki Unny, albo oczyszczanie manualne. Jednak jest to metoda dająca tylko chwilową poprawę i należy tutaj wprowadzić kompleksową i długotrwałą pielęgnację, aby uzyskać zadowalające efekty. 

Drugim typem są zaskórniki zamknięte czyli drobne, białe wykwity, wyczuwalne pod palcami, które powstają na skutek zaczopowania gruczołu łojowego tuż przy ujściu mieszka włosowego. Przyczyną może być nagromadzenie korneocytów, zaburzone różnicowanie komórek, czy też nieprawidłowe złuszczanie się naskórka. W momencie zainicjowania stanu zapalnego, najczęściej powodowanego przez beztlenowe bakterie Propionibacterium acnes, zaskórniki przekształcają się w wykwity wtórne, czyli grudki, krosty lub torbiele ropne. W zależności od ilości występowanych wykwitów wyróżniamy konkretny rodzaj trądziku.

Przyczyny powstawania trądziku:

• nadmierna aktywność gruczołów łojowych, co jest często uwarunkowane genetycznie,

• zaburzenie rogowacenia warstwy rogowej naskórka - nadmierna ilość keratynocytów powoduje zaczopowanie oraz powiększenie ujść gruczołów łojowych,

• zwiększona ilość beztlenowych bakterii Gramm (+) takich, jak Propionibacterium acnes, 

• S. epidermalis, Pityrosporum ovale, Staphylococus ureus (gronkowiec złocisty),

• występowanie drożdżaków - np. Malassezia furfur,

• zaburzenia hormonalne - głównie nadaktywność męskich hormonów zwanych androgenami, które bezpośrednio wypływają na funkcjonowanie komórek gruczołów łojowych; u kobiet dochodzi do zaostrzenia zmian trądzikowych podczas ostatniej fazy cyklu miesiączkowego,

• niewłaściwa dieta wpływająca na zaburzenia funkcjonowania układu trawiennego; niedobory witamin z grupy B (głównie B3, B5, B6) oraz selenu, siarki i cynku,

• niewłaściwe pielęgnowanie skóry - stosowanie zbyt agresywnych preparatów, najczęściej na bazie alkoholu, które powodują przesuszenie i wyniszczenie ochronnego płaszcza hydrolipidowego skóry wynikiem czego jest reakcja obronna organizmu polegająca na produkowaniu jeszcze większej ilości sebum, co wpływa na zaostrzenie zmian trądzikowych,

• stres, napięcia nerwowe,

• używki: kawa, papierosy, alkohol,

• niedostateczne utrzymywanie higieny przedmiotów codziennego użytku, które mają styczność z naszym ciałem: ręczniki, pościel, ekran telefonu.

Rodzaje trądziku:

• zaskórnikowy - łagodna odmiana trądziku, w której występuje duża ilość zaskórników otwartych i zamkniętych, a zmiany zlokalizowane są najczęściej na twarzy,

• grudkowo-krostkowy - najbardziej popularna forma trądziku, charakteryzuje się występowaniem zaskórników oraz zmian zapalnych, takich jak grudki i krosty z treścią ropną, zajmuje głównie twarz, dekolt, ramiona oraz plecy, 

• kosmetyczny - przyczyną są niewłaściwie dobrane kosmetyki upiększające (mocno kryjące fluidy, matujące pudry) oraz pielęgnacyjne o wysokim potencjale komedogennym,
jak również niewłaściwa pielęgnacja skóry; występują liczne zaskórniki oraz prosaki zlokalizowane na twarzy,

• zawodowy – związany z wykonywanym zawodem, a najczęściej spowodowany kontaktem z olejami, smołami, smarami, klejami, chlorem,

• neuropatyczny dziewcząt - lekka postać trądziku spowodowana nieustannym rozdrapywaniem, dotykaniem oraz mechanicznym usuwaniem niewielkich lub całkiem wyimaginowanych zmian trądzikowych, często przyczyną mogą być zaburzenia psychologiczne, przykładowo rozładowanie stresu po ciężkim dniu lub ukaranie siebie za nieidealny wygląd,

• niemowlęcy - postać grudek i krost z treścią ropną, powstaje w wyniku stosowania tłustych preparatów pielęgnacyjnych na bazie oleju mineralnego lub parafinowego,

• trądzik różowaty (łac. acne rosacea) o bardzo złożonej i nie do końca poznanej przyczynie. Charakteryzuje się trwałym rozszerzeniem naczyń krwionośnych głównie w środkowej części twarzy ze współistnieniem zmian trądzikowych, a w grupie ryzyka znajdują się najczęściej panie po 40 roku życia. Do przyczyn trądziku różowatego zalicza się m.in. predyspozycje genetyczne, zaburzenia hormonalne (różne fazy cyklu oraz menopauza), zaburzenia naczynioworuchowe, reakcje alergiczne, dysfunkcje układu pokarmowego, posiadanie cery naczynkowej czy też bytowanie na skórze pasożyta Demodex folliculorum (nużeniec ludzki). Co ciekawe, w rzadkich przypadkach podczas ostatniej fazy rozwoju trądziku różowatego, pojawia się tzw. guzowatość nosa, czyli zamiany przerostowe komórek i tkanek, które przyczyniają się do powstania charakterystycznej deformacji na nosie. Objaw występuje głównie u mężczyzn. 

Substancje aktywne w preparatach przeznaczonych do cery trądzikowej:

1. Kwasy owocowe, które złuszczają, głęboko oczyszczają, regulując pracę gruczołów łojowych, spłycają drobne zmarszczki oraz eliminuję drobne przebarwienia i blizny trądzikowe, a także mają działanie antybakteryjne i odkażające; wyróżniamy:

- alfa-hydroksykwasy (AHA), jako najpopularniejsze ze swojej kategorii: kwas mlekowy, kwas glikolowy, kwas migdałowy,

- beta-hydroksykwasy (BHA), które rozpuszczają się w tłuszczach dzięki czemu mają zdolność do przenikania przez pokrywającą skórę warstwę sebum w głąb naskórka do gruczołu łojowego umożliwiającego dokładne oczyszczenie; są szczególnie polecane do cer tłustych i trądzikowych, a ich przedstawicielem wykorzystywanym
w kosmetykach oraz zabiegach kosmetologicznych jest kwas salicylowy,

- poli-hydroksykwasy (PHA) o działaniu zbliżonym, ale zdecydowanie łagodniejszym, do kwasów AHA. Delikatnie złuszczają oraz mają dodatkowo działanie nawilżające, więc z powodzeniem mogą być stosowane u wszystkich rodzajów cer, nawet tych wrażliwych i naczynkowych; stosuje się głównie glukonolaktion oraz kwas laktobionowy,

Cały artykuł dostępny na blogu 4szpaki.pl

Bibliografia:

Jabłońska S., Chorzelski T., Choroby skóry dla studentów medycyny i lekarzy, Wyd. V zmienione i uaktualnione, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2002;

Zalewska-Jankowska A., Błaszczyk H., Choroby skóry, praktyka lekarza rodzinnego, Wyd. I, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009;

Nowicka D., Dermatologia, ilustrowany podręcznik dla kosmetologów, Wyd. I, Wrocław, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, 2014.